این درحالی است که انتقال این اشیا نگرانیهای مختلفی را برای کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی ایجاد کرده و آنها معتقدند، این اقدام آثار تاریخی ایران را در معرض خطر جدی قرار میدهد.
جالب این است که چندی پیش با مخالفت کارشناسان از ارسال آثار موزه هنرهای معاصر که تحت نظر وزارت ارشاد قرار دارد، به آلمان و ایتالیا جلوگیری شد، اما به نظر میآید؛ کسی به نظر کارشناسان در مورد آثار تاریخی و باستانی ایران که میراث چند هزار ساله کشور محسوب میشوند، اهمیتی نداده، چرا که این آثار یک بار به هند و ایتالیا ارسال شده است که از قضا در همان زمان در ایتالیا زلزله بزرگی آمد و اکنون نیز قرار است، تعدادی آثار تاریخی که بخشی از آنها جزو گنجینه موزه ملی است به آلمان منتقل شوند و علاوه بر آن کشورهای دیگری نیز متقاضی برگزاری نمایشگاه از آثار ایرانی هستند.
محمدرضا کارگر (مدیرکل امور موزهها و اموال منقول سازمان میراث فرهنگی) در مورد نمایشگاههایی که تاکنون در خارج از کشور با آثار موزههای ایران در دولت یازدهم برگزار شدهاست، گفت: ما تاکنون دو نمایشگاه در ایتالیا و هند داشتیم. همچنین با آلمان برای برگزاری نمایشگاه در این کشور قرارداد قطعی بستهایم؛ فرانسه، مکزیک، ژاپن، چین، سنگاپور و ارمنستان نیز متقاضی برگزاری نمایشگاه از آثار ایرانی هستند و کشورهایی مانند انگلستان، سویس و بلژیک نیز علاقهمندند، نمایشگاهی که در آلمان برگزار میشود؛ در این کشورها هم برگزار شود.
وی در پاسخ به اینکه بسیاری از انتقال آثار تاریخی و باستانی به خارج از کشور نگران هستند؛ اظهار کرد: نگرانیها باید استدلال داشته باشد، ما همه از خانه که بیرون میآییم یا بچههایمان را که بیرون میبریم نگرانیم، اما زندگی مسائلی دارد که باید به آن بپردازیم و نمیتوانیم از خانه خارج نشویم.
تشبیه آثار تاریخی به تیم ملی فوتبال!
کارگر ادامه داد: اگر با این استدلال پیش برویم؛ برای مثال باید بگوییم که تیم ملی فوتبالمان از کشور خارج نشود، چرا که خطرناک است. اینگونه در هیچ مسابقه بینالمللی نمیتوانیم شرکت کنیم. همچنین میتوانیم بگوییم در داخل کشور هم که بازیکنان پرواز میکنند خطرناک است و از خانه هم که بیرون میآیند؛ ممکن است، تصادف کنند و خطرناک باشد، حتی در خانه هم خطر هست و ممکن است؛ زلزله بیاید. آیا برای اشیا در موزه هم خطری نیست؟ آیا سرقت در مورد آنها انجام نمیشود؟ آیا پایگاهها در معرض تخریب یا قاچاق نیستند؟
وی با بیان اینکه این اشیاء معرف فرهنگ و تمدن ما هستند و باید به وسیله آنها جریانات جهانی را خنثی کنیم و جایگاه ایران را به جهان بشناسانیم، افزود: چرا اشیا برنگردند؟ ما یا به قوانین جهانی اعتماد داریم یا نداریم، مگر بر اساس همین قوانین جهانی نفت نمیفروشیم و پولش را در بانکهای خارجی نمیگذاریم، همه دنیا و موزهها به اتکای همین قوانین کار میکنند. یک مورد بگویید که شی تاریخی یک موزه به موزهای دیگر داده شده و برنگشته است؟
مدیر کل موزههای کشور در پاسخ به خبرنگار ایلنا در مورد اینکه سنجاق مفرغی لرستان که برای برگزاری نمایشگاه «هفتهزار سال هنر ایران»، از کشور خارج شده بود؛ گم شد، گفت: پرونده آن مساله باز است و بیمه جبران خسارت کرده و هزینهاش را پرداخت کردهاند. این مسئله همانند اشیایی است که در کشور خودمان از موزهها به سرقت رفته است، اصلا یک رِد لیستی(red list) در این زمینه در مورد همه موزهها وجود دارد. ما از موزههای خودمان هم سرقت داشتهایم.
سرنوشت نامعلوم سنجاق مفرغی
وی ادامه داد: این مثل یک حادثه است که ماشین به یک نفر میزند و کشته میشود، اما آیا می توانیم رانندگی را کنار بگذاریم؟ نه، به جای آن دیه میگیریم.
کارگر در مورد اینکه آیا در نهایت این سنجاق مفرغی به کشور بازگشت یا خیر؟ گفت: من اطلاعی ندارم.
وی همچنین در مورد کشورهایی که قرار است؛ آثار خود را برای برگزاری نمایشگاه به ایران بیاورند، توضیح داد: مکزیک پیشنهاد داده که آثارش را بیاورد، اما هنوز نتوانستیم هزینه آن را تامین کنیم، همچنین ایتالیا آثارش را به کشور آورد و فرانسه نیز قرار است؛ در برابر آثاری که ما به آنها برای نمایشگاه میدهیم به ما آثاری بدهد.
مدیرکل موزههای کشور در مورد اینکه گفته میشد؛ آثاری که دیگر کشورها به ما میدهند؛ اصل نیست، اظهار کرد: ذرهای به اصل بودن آنها شک نکنید؛ مگر می شود بدل در تیم فوتبال جای بازیکن اصلی برود یا به جای رئیس جمهور بدل او به سفرهای بینالمللی برود، اگر موزهای این کار را کند، اعتماد جهانی نسبت به او از بین میرود، ما در این زمینه خیلی بدبین هستیم.
پول جای آثار تاریخی را نمیگیرد
علی هژبری گفت: یکی از ویژگیهای آثار باستانی برگشتناپذیر بودن آنهاست، حتی اگر این آثار بیمه هم شده باشند، هزینه پرداخت شده جبران خسارت نبود این آثار را نمیکند.
وی ادامه داد: وقتی قرار است؛ آثار جابه جا شوند، اولین اقدام بیمه آنهاست، اما بیمه در نهایت میتواند در ازای از بین رفتن، سرقت یا آسیب دیدن آثار تاریخی پول بدهد، که با این پول هرگز نمیتوان دوباره جایگاه آن شی را به دست آورد، زیرا جایگاه این شی در جامعه فراتر از اینهاست و بیشک پول جای هیچ کدام از این اشیا، حتی کوچکترینشان را نمیتواند در موزههای ما بگیرد.
این باستان شناس افزود: مگر عنوان نمیشود که میخواهیم برای تحقق اقتصاد مقاومتی گردشگر جذب کنیم و این شعار دولت نیست؟ پس بردن اشیا به خارج از کشور خلاف این شعار است، زیرا این اشیا خود جاذبه گردشگری هستند و گردشگران باید برای دیدنشان به کشور بیایند. بنابراین به جای بردن اشیا در خارج از کشور عاقلانهتر این است که نمایشگاه عکس یا مولاژ آنها را در کشورهای خارجی برگزار کنیم تا این اشیا به جامعه جهانی معرفی و علاقهمندان برای دیدنشان به کشور بیایند.
هژبری با بیان اینکه امنیت اشیا را در خود موزهها نیر نمیتوانیم به درستی حفظ کنیم، توضیح داد: با انتقال آثار به خارج از کشور آنها را در معرض صدها خطر قرار میدهیم. هنوز از یاد نبردهایم که سنجاق مفرغی لرستان که برای نمایشگاه ایران ۷ هزار ساله، به خارج از کشور فرستاده شد؛ گم شدهاست و دیگر هیچ چیز جایگزین آن نمیشود و حتی مبلغی که بیمه به جای آن داد به اندازه قیمت این سنجاق نبود.