به گزارش سرمدنیوز از دبیر هیأت دولت همچنین در کانال تلگرامی خود نوشته است، اگرچه جزئیات این تصمیم همچنان از نگاه بسیاری از دستاندرکاران
اقتصادی و کارشناسان نظام بانکی دارای ابهام بوده اما به نظر میرسد دولت
مصمم است دیر یا زود، یک صفر از پول ملی حذف کند تا ریال به تومان تبدیل
شود. با این همه اگرچه در فرایند نهاییشدن بررسی و تصویب لوایح بانک مرکزی
در جلسه هیأتدولت بار دیگر موضوع رفورم پولی مورد تأکید قرار گرفته اما
این تغییر هنوز رسمیت پیدا نکرده و برای عملیاتیشدن به مصوبه مجلس نیاز
دارد؛ بنابراین تا زمانی که لایحه موجود مورد تأیید مجلس قرار نگرفته و
سازوکار اجرای آن از سوی بانک مرکزی تعیین نشده، واحد پول ملی همچنان ریال
خواهد بود.
تغییر واحد پول ملی در ایران، پیشازاین در دولت نهم مطرح شد.
در همان زمان بسیاری از تحلیلگران اقتصادی بر این باور بودند که باید دلایل
محکمی برای این تغییر وجود داشته باشد؛ در آن مقطع، حرف کارشناسان این بود
که تا زمانی که سایه تورم دورقمی، بر سر اقتصاد ایران افتاده است، حذف یک
صفر از پول ملی، تغییر چشمگیری در اقتصاد ایجاد نخواهد کرد جز آنکه هزینه
بانک مرکزی برای چاپ اسکناس را افزایش خواهد داد؛ هزینهای که به باور
کارشناسان اقتصادی بیهوده و غیرضرور بود. حالا که لایحه تغییر ریال به
تومان به تصویب نهایی دولت رسیده است، باز هم اظهارنظرهای متفاوتی از سوی
کارشناسان اقتصادی شنید میشود. برخی در تأیید این تصمیم اظهارنظر میکنند و
برخی دیگر از کارشناسان نتیجه این رفورم پولی را جز تحمیل هزینه اضافی بر
دوش دولت نمیدانند.
موافقان این تصمیم با اشاره به کمسابقهترین سالهای
کاهش تورم در چهار سال اخیر و رسیدن نرخ تورم به ۱۰ درصد، معتقد هستند که
با توجه به عدم استفاده از چهار صفر در مبادلات پولی و بازار، ضروری است که
از فرصت کاهش تورم برای حذف چهار صفر و اعتباربخشیدن به پول ملی استفاده
شود زیرا در سالهای ۹۶ به بعد، به خاطر ناگزیربودن دولت در افزایش حجم
نقدینگی و رشد مطالبات معوق و افزایش تسهیلاتدهی بانکها به خاطر رکود
حاکم بر بخشهای اقتصاد، شاهد افزایش نرخ تورم خواهیم بود و در آن صورت
اقتصاد ایران مجبور است که پنج تا ۶ صفر اضافی را با خود گردش دهد اما دیگر
دستاندرکاران اقتصادی بر این باور هستند که فعلا سازوکار حذف یک صفر از
پول ملی مهیا نیست و دولت نباید در شرایط فعلی تمرکز خود را روی به
سرانجامرساندن این تصمیم بگذارد.
با این همه روز گذشته، حسن
حاجیمیرزاییف دبیر هیأت دولت از تصویب لایحه اصلاح قانون پولی- بانکی در
جلسه عصر یکشنبه هیأت وزیران خبر داد. آنطور که حاجیمیرزایی توضیح داده
است: براساس این لایحه، واحد پول رسمی کشور، تومان و معادل ۱۰ ریال تعیین
شد. دبیر هیأت دولت همچنین در کانال تلگرامی خود نوشته است: «در این روزها
که برخی از مؤسسات مالی اعتباری با مشکلاتی روبهرو بودند نقص قانون پولی-
بانکی بیشازپیش آشکار شد و در لایحه اصلاحیای که بیش از ۶ ماه در
کمیسیون اقتصادی دولت با دقت زیاد مورد بررسی قرار گرفته بود نقایص قانون
از جمله احکام مربوط به نظارت، توقف، بازسازی، ورشکستگی، انحلال، تسویه،
مدیریت بانکها و مؤسسات اعتباری، صندوق ضمانت سپرده و مقررات انتظامی
تدوین و برطرف شده و گام بزرگی در جهت نیل به یک قانون پولی- بانکی مترقی و
متناسب با برترین تجارب روز دنیا برداشته شده است.» حاجیمیرزایی خاطرنشان
کرد: «اهداف این اصلاحات تأمین ثبات، سلامت و پایداری نظام پولی و بانکی
بر مبنای موازین شرعی و صیانت از منافع سپردهگذاران است که مشتمل بر
اقدامات مناسب به منظور برونرفت مؤسسات اعتباری از شرایط نامطلوب، نحوه
رسیدگی به تخلفات مؤسسات اعتباری و اقدامات مقتضی در زمان ورشکستگی این
مؤسسات است.» دبیر هیأت دولت خاطرنشان کرد: «همچنین به منظور تضمین
سپردههای اشخاص در مؤسسه اعتباری، عضویت تمامی این مؤسسات در صندوق ضمانت
سپردهها الزامی شده است.»
او در بخش دیگری از یادداشت خود درباره این
رفورم پولی اینطور توضیح داده است: «علاوه بر این، برای کمک به پیشرفت
حرفه بانکداری، اعلام موارد عملکرد غیرحرفهای اعضا به بانک مرکزی،
تصمیمگیری و اقدام در جهت پیشگیری از رقابت ناسالم و غیرمنصفانه بین اعضا،
هماهنگی و تصمیمگیری درباره نحوه تبلیغات و اطلاعرسانی بانکی در چارچوب
مقررات بانک مرکزی، تشکیل هیأت داوری با ضمانت اجرا در جهت حل اختلاف بین
اعضا و مشتریان و ارائه نظرات مشورتی به اعضا، کانون بانکها با مشارکت
مؤسسات اعتباریای که در ایران فعالیت میکنند، تشکیل شده و تمامی مؤسسات
اعتباری ملزم به عضویت در کانون بانکها هستند.» به نوشته حاجیمیرزایی
«همچنین، براساس این لایحه واحد پول رسمی کشور، تومان و معادل ۱۰ ریال
تعیین شد و موضوعی که مدتها قبل از سوی مردم و در تمام مبادلات پولی مورد
استفاده بود، یعنی کاربرد واحد تومان به جای ریال، رسمیت یافت.»
حذف صفرها تأثیری بر قدرت خرید ندارد
با همه این اوصاف به نظر میرسد، پروسهای طولانی بر سر راه تبدیل ریال به
تومان وجود دارد. اگرچه هم دولت مصمم است و هم مجلس موافق اما هنوز تصمیمی
نهایی دراینباره اتخاذ نشده است. آنطور که محمدرضا پورابراهیمی، رئیس
کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به مصوبه اخیر هیأت دولت
مبنیبر تغییر واحد پولی کشور از ریال به تومان، توضیح داده است: «پیشنهاد
دولت این بوده که یک صفر از واحد پول ملی حذف شود و یک عبارت هم تغییر
کند.» او در ادامه اینطور اظهارنظر کرده است: «با توجه به آثار تورمی در
اقتصاد در سال گذشته، پیشنهاد ما در کمیسیون اقتصادی این است که چهار صفر
از پول ملی حذف و پولمان سبکتر شود؛ البته در محاسبات اقتصادی در بخش
واقعی اقتصاد، چه یک صفر و چه چهار صفر حذف شود، در قدرت خرید مردم تأثیری
نمیگذارد.» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس به بخشی از مزایای حذف چهار صفر از
پول ملی اشاره و تأکید کرد: «محاسبات و نگهداری حسابها از طریق حذف چهار
صفر از پول ملی کشور، سادهتر بوده و فضای روانی بهتری ایجاد میشود.»
پورابراهیمی در پاسخ به این سؤال که آیا شما بهعنوان رئیس کمیسیون اقتصادی
مجلس، با تغییرات واحد پولی و لایحهای که دولت در این بخش تصویب کرده،
موافقید یا خیر، گفت: «ما با کلیات این مصوبه موافقیم و بنده نیز معتقدم که
واحد پولی ما حتما باید تغییر کند. روش فعلی، نحوه نگهداری حسابها را نیز
دچار مشکل کرده است.»
کارشناسان چه میگویند؟
کامران ندری، مدیر بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی درباره تصمیم
جدید هیأت وزیران برای تغییر واحد پولی کشور از ریال به تومان و درنظرگرفتن
هر ۱۰ ریال بهعنوان یک تومان، به خبرگزاری ایبنا گفته است: «این اقدام
یکی از آن مواردی بوده که نباید به این شکل انجام شود، چون واحد پولی
مدتهاست که نزد مردم تغییر کرده است.» او اینطور توضیح داد: «هر چند
درحالحاضر ریال بهعنوان واحد رسمی پول کشور شناخته میشود ولی در بین
مردم، واحد پول تومان است.» ندری ادامه داد: «تغییر واحد پولی در محاسبات
نیز مشکلاتی را به وجود آورده و از این به بعد رقمها به تدریج هزار
میلیارد و تریلیون و... خواهد شد و محاسبات این ارقام بهلحاظ حسابداری
سختیهایی را ایجاد میکند ولی به صورت کلی حذف یک صفر اگر بخواهد به صورت
رسمی اتفاق بیفتد، باید حجم زیادی اسکناس معدوم شده و دوباره اسکناس جدید
با مخارج جدید به چاپ برسد.»
او با تأکید بر اینکه در بخش مسکوک نیز باید
هزینههای جدیدی پرداخت شود، اظهار کرد: «به نظر من تغییر واحد پولی مشکل
زیادی را حل نمیکند و اگر ما بخواهیم رفورم پولی داشته باشیم و هزینههایی
را دراینزمینه بپردازیم بهتر است به یکباره تعداد صفرهای بیشتری حذف
شود.» عضو هیأت علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی تصریح کرد: «در عین
حال، رفورم پولی زمانی باید انجام شود که ما اصلاحات ساختاری را در نظام
پولی و بانکی انجام داده باشیم و با توجه به اینکه نظام بانکی امروز با حجم
بالایی از مشکلات درگیر است و تورم نیز هنوز با کشورهای دیگر دنیا تفاوت
دارد، نباید هزینه بالایی برای این کار شود.» ندری پیشنهاد داد که دولت در
شرایط فعلی بهتر است در بخش مهار نرخ تورم فعالیت و تمرکز بیشتری داشته
باشد و اگر هم قرار است تغییری در واحد پولی کشور اعمال شود بعد از مهار
تورم، تعداد صفرهای بیشتری از واحد پولی کشور حذف شود. مدیر بانکداری
اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با اشاره به اقدام کشور ترکیه در
حذف ۶ صفر، گفت: جا دارد تا در پول ملی ایران نیز تا چهار صفر حذف شود.
چاپ اسکناس با واحد تومان هزینهبر است
هادی حقشناس، اقتصاددان هم در مورد تغییر واحد پولی از ریال به تومان
به ایلنا گفته است: «در اصلاح قانون پولی ایران این موضوع مطرح بود و یکی
از مصوبات دولت تغییر واحد پولی بود که باید فرایند قانونی خود را طی
میکرد تا به مرحله اجرا برسد.» او با بیان اینکه باید در انتظار نظر مجلس
و تأیید شورای نگهبان برای اجرای آن بود، اظهار کرد: «یک بحث این فرایند
شکلی است و یک بحث دیگر آن حقوقی، قانونی و محتوایی بوده که باید فرایند آن
طی شود اما هنوز این موضوع به دولت ابلاغ نشده است.» حقشناس تصریح کرد:
نکته مهم این بوده که آیا امروز اولویت ما در بازار پول، تغییر واحد پول
است و این امر چه میزان ضرورت دارد؟ باید گفت بازار پول ما درواقع امروز
اولویت اصلیاش تغییر واحد پول یا حذف چند صفر نیست. این اقتصاددان
خاطرنشان کرد: کشورهایی که واحد پولشان را تغییر دادند عمدتا به این دلیل
بود که شهروندانشان در معاملات خود دچار مشکل میشدند و در خریدهای
روزانهشان مجبور بودند حجم زیادی از پول را جابهجا کنند مانند کشورهای
زیمبابوه و ترکیه که با تورم سهرقمی مواجه بودند و برای حل مشکل نقل و
انتقال پول مجبور به تغییر واحد پول خود شدند. او ادامه داد: «این در حالی
است که تورم در کشور ما هیچ وقت سهرقمی نبوده و دولت یازدهم هم موفق به
کاهش نرخ تورم شد و آن را تکرقمی کرد.»
حقشناس افزود: «در برخی از
کشورها بانکها الکترونیکی اداره نمیشدند، این درحالی است که امروز حتی
بچههای کوچک ما از کارتهای الکترونیک به جای پول استفاده میکنند و نیازی
به جابهجایی حجم زیادی از پول نیست.» او اظهار کرد: «نرخ تورم در ایران
کنترل شده و اصلاح ظاهری بازار پول ایران و تغییر نام آن چندان در اولویت
قرار ندارد زیرا شکل پول که تغییر کند بیشتر شبیه عمل زیبایی است که برخی
از افراد آن را انجام میدهند و این اصلاح به صورت ساختاری صورت نمیگیرد و
تنها برای حفظ ظاهر و زیبایی چنین اقدامی صورت گرفته است.» به گفته
حقشناس: «چاپ اسکناس با واحد تومان هزینهبر است و متخصصان بانک مرکزی
باید اعلام کنند که چه میزان هزینه برای این تغییر به بازار پول تحمیل
میشود.»