به گزارش سرمدنیوز، تا کنون این سؤال پاسخ مشخصی نداشت. بدون معیارهایی دقیق برای سنجش، هر سامانهای میتواند مدعی معماری پیش رو و کیفیت برتر باشد، اما در سال 2021 گواهی BIAN برای سامانههای بانکی میتواند شرایط را کاملاً تغییر دهد.
زمانی که پنج سال پیش فعالیت خود را به عنوان عضوی از کارگروه Certification در این سازمان آغاز کردم BIAN هنوز در مراحل اولیه توسعه خود بود و خبری از مدلهای API، معماری اطلاعات، قابلیتهای کسبوکار و .. نبود. اما با مشارکت حدود هفتاد تولیدکننده نرمافزار، بانک و دانشگاه شامل مهمترین تولیدکنندگان سامانههای بانکی از جمله Temenos، InfoSys، Oracle، SAP و ذینفعان بزرگ فناوری اطلاعات در این صنعت مانند IBM، Microsoft، Swift به همراه تعدادی از بانکهای پیشرو از جمله PNC، ING و UBS امروز این سازمان به عنوان استانداردی بینالمللی و کاربردی در معماری مؤلفهگرا و فراتر از آن، معماری ترکیب پذیر، در صنعت بانکداری شناخته میشود. شبکه معماری صنعت بانکداری (BIAN) امروز علاوه بر ارائه مدل سرویس که در نسخه نهم تقریباً به ثبات رسیده، کار بروی مدلهای API و معماری اطلاعات را نیز به مراحل پایانی رسانده است. این مدلها معیارهای مشخصی برای ارزیابی سامانههای بانکی ارائه میدهند که با شکلگیری آنها، توانستهایم در کارگروه Certification ضوابطی را برای کسب گواهی BIAN در سامانههای بانکی تعیین کنیم. این ضوابط در چهار سطح کلی دستهبندی میشوند:
برای ورود به فرایند کسب گواهی، ابتدا باید خوشهای از سرویسهای ارائه شده در سامانه به تفکیک سه نوع اصلی، نماینده و مشترک تشکیل شود. سرویسهای اصلی به لحاظ کسبوکار لایه اصلی محصول را تشکیل داده و چرخه کامل طول عمر آنها در داخل سامانه مدیریت میشود. به تعبیر دیگر این سرویسها تحت حاکمیت کامل سامانه هستند. بر خلاف آنها، سرویسهای نماینده تحت حاکمیت سامانه قرار ندارند و چرخه آنها در خارج از سامانه مدیریت میشود اما بنا به ملاحظاتی از جمله موارد غیرکارکردی لازم است در داخل سامانه نسخهای از آنها در دسترس باشد. این سرویسها باید از نسخه اصلی تبعیت نموده و با آن همگام شوند. سرویسهای مشترک نیز گروه دیگری هستند که صرفاً خاص یک محصول نبوده و در محصولات مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. این سرویسها برخلاف سرویسهای نماینده نیازی به تبعیت از نسخه دیگری ندارند. تشکیل خوشه سرویس و شناسایی گروههای مختلف سرویس از طریق تدوین سناریوهای کسبوکار و شناسایی روابط میان سرویسها، خصوصاً روابط بیواسطه (روابط درجه اول) صورت میگیرد.
شکل 1- خوشه سرویس فرضی یک سامانه شامل سرویسهای اصلی، نماینده و مشترک، BIAN (2021)
پس از تشکیل خوشه سرویس، مؤلفههای موجود در آن از حیث تفکیک وظایف و مرزهای کسبوکاری بررسی میشوند. در این مرحله صرفاً معماری کلی از نظر انطباق با اصول مؤلفه گرایی مورد بررسی قرار میگیرد و به جزییات هر سرویس پرداخته نمیشود. به تعبیر دیگر، ارزیابی میشود که سامانه با استراتژی و معماری کلان مؤلفهگرا تدوین شده باشد و انتظار آن است که مولفههای آن دارای قابلیت اتصال آسان به مؤلفههای دیگر بوده و ویژگیهای لازم برای استفاده در معماری ترکیب پذیر را دارا باشد.
شکل 2- نمایی مفهومی از معماری مولفهگرا در مقایسه با معماری یکپارچه، BIAN (2018)
در صورتی که سامانهای بتواند دو مرحله اول را با موفقیت سپری کند، هر یک از مؤلفههای موجود در آن تحت بررسی جامعی از نظر کسبوکار، معماری اطلاعات و عملیات سرویس قرار میگیرند. این فرایند به مشخصات فنی و نوع تکنولوژی مورد استفاده نمیپردازد بلکه مؤلفههای سامانه را از نظر تطبیق با دامنههای سرویس BIAN به لحاظ تعاریف کسب کار، نحوه مدیریت اطلاعات و سرویسهای ارائه شده مورد بررسی قرار میدهد. معیارهای ارزیابی هر یک از موارد مذکور میتوانند بسته به انواع سهگانه سرویس و ماهیت آنان متفاوت باشند.
شکل 3- متا مدل فراوردههای BIAN که در ارزیابی جزییات سامانه ها مورد استفاده قرار می گیرند، BIAN (2020)
در این مرحله نحوه تعامل سرویسها با یکدیگر و ساختار مورد استفاده برای ایجاد هماهنگی میان آنان ارزیابی می شود. مکانیزم یکپارچهسازی باید با اصول معماری مولفهگرا تطبیق داشته باشد. از چنین منظری، روشهای پیشرو مانند روشهای مبتنی بر رخداد مورد استقبال قرار خواهند گرفت.
لازم به ذکر است که هر یک از چهار دسته فوقالذکر شامل معیارهای متعدد و ریزدانهتری در سطوح بعدی است که همچنان در کارگروه مربوطه مورد بحث و بررسی قرار دارند. بر اساس زمانبندی فعلی، تا نیمه سال 2021 اولین سامانههای بانکی مورد آزمون ابتدایی قرار خواهند گرفت و تا قبل از پایان سال گواهی معماری سامانههای نرمافزاری در استاندارد BIAN معرفی خواهد شد. به عبارت دیگر زمان زیادی تا معرفی این گواهی باقی نمانده و در عین حال بدیهی است که مشارکت برترین تولیدکنندگان سامانههای بانکداری در این سازمان، به این گواهی اعتباری ویژه خواهد بخشید، چنانکه موسسه گارتنر BIAN را یکی از هشت فاکتور بحرانزا تا سال 2025 معرفی کرده است که ذینفعان صنعت بانکداری با آن مواجه خواهند شد.
تولیدکنندگان نرمافزار که تا کنون با معیارهای نه چندان روشنی کیفیت محصولات خود را تبلیغ میکردند بهزودی در مقابل محصولاتی قرار خواهند گرفت که گواهی کیفیت معماری سامانههای خود را از BIAN دریافت کردهاند. به عنوان عضوی از کارگروه تدوین کننده معیارهای این گواهی، برایم واضح است که بدون رعایت دقیق اصول معماری BIAN کسب این گواهی امکان پذیر نیست و محصولات فعلی موجود در ایران، علیرغم همه ادعاها، نمیتوانند چنین کیفیتی را فراهم کنند. با توجه به مقیاس وسیع و زمانبر بودن پروژههای تولید سامانههای بانکی، در صورتی که اولویت بالایی برای انطباق با BIAN قائل نشویم بهزودی مزیت رقابتی بزرگی را در مقابل سایرین از دست خواهیم داد و تولیدکنندگانی که به سرعت استراتژی روشنی برای چنین رقابتی در بازارهای آتی تدوین نکنند، در آینده نه چندان دور دیگر فرصتی برای جبران نخواهند داشت.