تعداد بازدید: ۵۱۷
او درباره «لغو» یا «تعلیق» تحریم ها نیز بیان می کند: «اتحادیه اروپا تحریم های خود را لغو می کند، اما آمریکا آن را متوقف خواهد کرد
کد خبر: ۲۷۰۷۵
تاریخ انتشار: ۰۵ مرداد ۱۳۹۴ - ۱۰:۰۴
دست ۱+۵ روی ماشه تحریمبه گزارش سرمد: بحث برگشت‌پذیری تحریم‌ها یکی از مسائل چالش برانگیز برنامه جامع اقدام مشترک است با اعلام جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای میان ایران و کشورهای موسوم به ۱+۵ در وین و صدور قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که مُهر تائیدی بر اجرای جمع‌بندی مذاکرات بود، حالا در ایران متن برجام بدقت از سوی صاحب‌نظران رصد شده و تلاش می‌شود برخی ابهامات آن شفاف و جزئیات این توافق بررسی شود.

اظهارات محمدجواد ظریف، رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان درباره جمع بندی مذاکرات در وین نشان داد حتی برای تیم مذاکره کننده نیز روشن است که ممکن است بخش هایی از متن توافق با نقدهایی روبه رو باشد و حتی رئیس جمهور کشورمان هم پذیرفت که تهران در جریان مذاکرات گل های خورده ای داشته و برای همین هم در یک مثال فوتبالی گفت: «وقتی می گوییم برنده شدیم یعنی سه گل زده ایم و دو گل خورده ایم.»

آن طور که یک نماینده پیشین مجلس چندی قبل گفت، به نظر می رسد یکی از گل های خورده ایران در جریان مذاکرات وین، در ارتباط با موضوع حساس لغو تحریم امکان بازگشت تحریم های هسته ای باشد.با نگاهی به متن برجام و نیز قطعنامه شورای امنیت درباره برنامه هسته ای کشورمان، روشن است اگرچه تحریم های بین المللی علیه ایران در آستانه لغو قرار گرفته اما آنچه آمریکایی ها از آن به «مکانیسم ماشه» تعبیر می کنند، یکی از مسائل چالش برانگیز برنامه جامع اقدام مشترک است.

مکانیسم ماشه در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱

اگرچه بند ۱۸ متن برجام تصریح می کند «قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که برجام را تائید خواهد نمود تمام مفاد قطعنامه های قبلی شورای امنیت درخصوص موضوع هسته ای ایران ـ ۱۶۹۶، ۱۷۳۷ ، ۱۷۴۷ ، ۱۸۰۳ ، ۱۸۳۵ ، ۱۹۲۹ و ۲۲۲۴ را همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شده‏ مرتبط با هسته ای توسط ایران، راستی‏آزمایی شده‏ توسط آژانس، به نحو مشخص شده در پیوست ۵ لغو خواهد کرد و محدودیت های خاصی را به نحو مشخص شده در پیوست ۲ برقرار خواهد کرد»، اما قطعنامه شورای امنیت، اجرای این بند برجام را مشروط کرده است.در بند هفتم و بخش «A» این قطعنامه آمده است که «تصمیم می گیرد طبق ماده ۴۱ منشور ملل متحد، پس از آنکه شورای امنیت گزارش مشخص شده در بند پنجم را از آژانس بین المللی انرژی اتمی دریافت کرد : a ـ شروط قطعنامه های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹ و ۲۲۲۴ را پایان دهد.»

با این حال بند ۱۲ همین قطعنامه، شرطی را بر پایان روند اجرایی قطعنامه های پیشین در نظر می گیرد که چنین تاکید می کند: «تصمیم می گیرد طبق ماده ۴۱ منشور ملل متحد، اگر شورای امنیت قطعنامه ای براساس بند ۱۱ برای ادامه اجرای انقضاهای بند ۷(a)، که از نیمه شب به وقت گرینویچ پس از سی امین روز بعد از ارائه اخطاریه به شورای امنیت اجرایی می شود، تصویب نکند، همه شروط قطعنامه های ۱۶۹۶ ، ۱۷۳۷ ، ۱۷۴۷ ، ۱۸۰۳ ، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹ که طبق بند ۷(a) منقضی شده اند، به همان شکل که قبل از تصویب این قطعنامه اعمال می شدند، اعمال خواهند شد و تدابیری که در بندهای ۷، ۸ و ۱۶ تا ۲۰ این قطعنامه آمده انقضا پیدا می کنند، مگر این که شورای امنیت طور دیگری تصمیم بگیرد.»

نگرانی از بازگشت تحریم ها؛ موافقان و مخالفان چه می گویند؟

به عقیده منتقدان، وجود این تبصره مشروط کننده، عملا باعث حفظ نظام تقنینی تحریم ها شده و یک ابزار تهدیدکننده در برابر سیاست های جمهوری اسلامی ایران حتی درباره مسائل غیرهسته ای تلقی می شود؛ بویژه آن که براساس سازوکارهای درنظرگرفته شده درباره اعتراض هر یک از هفت کشور به روند اجرای تعهدات طرف مقابل، اصرار به لغو توافق می تواند بدون نیاز به مصوبه جدید، مبنای بازگشت تحریم های قدیمی به شمار آید.

بهشتی پور: بازگشت پذیری دوطرفه است

با وجود این، برخی موافقان توافق، با خوشبینی به وجود مکانیسم ماشه در قطعنامه ۲۲۳۱ نگریسته و تصمیم ایران به اجرای توافق را برای ملزم کردن طرف مقابل به تعهداتش در متن برجام کافی می دانند.حسن بهشتی پور از کارشناسان مسائل هسته ای ایران در همین ارتباط در گفت وگویی با «جام جم» در پاسخ به نقدهای مطرح درباره وجود مکانیسم ماشه می گوید: «تیم هسته ای کشورمان به طور مبسوط به این نقد پاسخ داده و تشریح کرده که بازگشت پذیری در برجام، امری دوطرفه است؛ یعنی اگر طرف مقابل می تواند در قبال تخلف ایران از توافق، تحریم هایش را بازگرداند، ایران هم این فرصت را دارد که در صورت پرهیز طرف مقابل از اجرای برجام، به فعالیت های گذشته خود بازگردد. البته هرگونه بازگشت برای دوطرف هزینه دارد؛ اما چون ایران قصد تخلف از توافق را ندارد، نباید نگران باشد.»

وی با این حال در پاسخ به پرسشی درباره احتمال بهانه تراشی طرف غربی و احیای تحریم ها تحت عنوان مکانیسم ماشه توضیح می دهد: «من می پذیرم که هر معامله ای ریسکی دارد، اما نباید از آن ترسید، زیرا اگر درصدی از ریسک را نپذیریم، عملا هرگونه توافق ناممکن می شود. در برجام آن قدر جزئیات فنی پیش بینی شده که راه برای بهانه جویی فنی بسته بوده و فقط ممکن است برخی بهانه های سیاسی مطرح شود. در این خصوص هم فکر می کنم ما نباید در موضعگیری های خود به گونه ای عمل کنیم که امکان بهانه جویی را به طرف مقابل بدهیم. از یاد نباید برد که در جریان مذاکرات هسته ای چهره ایران در محیط بین المللی ارتقا یافته و توانسته ایم اعتماد دنیا را جلب کنیم.

او درباره فرآیند لغو تحریم ها نیز می گوید: «فرآیند لغو تحریم ها مرحله به مرحله است و باید به هر گام برداشته شده در این مسیر توجه کرد. در مرحله اول ما جمع بندی مذاکرات را داشتیم. در گام بعدی شاهد صدور قطعنامه شورای امنیت بودیم؛ سپس توافق در جریان بررسی متن وین در ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا، رسما اعلام شده و پس از آن توافق اجرا می شود. در طول این مسیر اقدامات ایران و ۱+۵ به طور متناظر پیش می رود تا درنهایت آژانس اقدامات ایران را تائید کند و تحریم های عدم اشاعه لغو شود. بنابراین این که می گویند تحریم ها هشت سال دیگر لغو می شود، درست نیست، چون تحریم های اصلی که شامل تحریم بانک مرکزی و تحریم نفت ایران است، حداکثر تا شش ماه دیگر برداشته می شود.»او درباره «لغو» یا «تعلیق» تحریم ها نیز بیان می کند: «اتحادیه اروپا تحریم های خود را لغو می کند، اما آمریکا آن را متوقف خواهد کرد.

کوشکی: قطعنامه ۲۲۳۱، موضع تحریم ها را تحکیم کرد

در مقابل اما دکتر محمدصادق کوشکی، کارشناس دیگری در حوزه مسائل هسته ای کشورمان  به پیشینه طراحی مکانیسم ماشه از سوی طرف غربی و بویژه واشنگتن اشاره کرده و می گوید: «بحث بازگشت پذیری تحریم ها بویژه تحریم های شورای امنیت نکته ای بود که آمریکا از توافق ژنو به این سو مدام دنبال می کرد و چون بر این گمان بودند که وجود تحریم ها عامل اصلی حضور ایران در مذاکرات بوده، تلاش می کردند این تحریم ها را به عنوان ضمانت اجرایی تعهدات ایران در توافق هسته ای حفظ کنند.» او با اشاره به جمع بندی مذاکرات وین توضیح می دهد: «در حال حاضر مکانیسم ماشه دست کم برای هشت سال وجود دارد و آمریکا و اتحادیه اروپا تنها پس از طی این مدت و اجرای تعهدات کشورمان، حاضر به لغو تحریم ها می شوند.»کوشکی با تشریح تفاوت های متن برجام و نیز قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، اعتراض تهران به قطعنامه و بند ویژه بازگشت پذیری تحریم ها را بی اثر دانسته و تاکید می کند: «ما در برابر یک عمل انجام شده قرار گرفته ایم و چه برجام را در ایران تصویب کنیم یا نکنیم، قطعنامه شورای امنیت به خودی خود قابل اجراست و ما همچون متهمی در دادگاهی قرار گرفته ایم که حق دفاع از خود را ندارد و در مقابلش هم قاضی و دادستانی قرار گرفته اند که هر دو یکی هستند».

این صاحب نظر مسائل هسته ای بی تفاوتی برخی مقامات دولتی در قبال قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را از جنس بی تفاوتی مقامات دولت قبل در قبال قطعنامه های تحریمی و ورق پاره خواندن آنها دانسته و به دولتمردان یادآوری می کند: «هدف از مذاکرات هسته ای لغو تحریم ها بود و نه تجمیع همه تحریم ها در قالب یک قطعنامه، مانند شمشیر داموکلس بر سر ایران.»

کوشکی در پاسخ به پرسش دیگری درباره تعهد ۱+۵ به لغو تحریم ها در متن برجام، توضیح می دهد: «برجام تاثیر زیادی بر لغو تحریم ها ندارد و غرب با زیرکی توانسته تحریم ها را در قطعنامه شورای امنیت بازتولید کند. در واقع باید دقت کرد که در جریان مذاکرات، پنج کشور از اعضای ۱+۵ در واقع یک شخصیت بودند که در دو چهره ایفای نقش می کردند. آنها یک بار به عنوان اعضای شورای امنیت تحریم ها را در قالب قطعنامه ای جدید احیا کردند و بار دیگر در نقش ۱+۵ وعده هایی را درباره لغو تحریم ها دادند. به این ترتیب هرچند تهران در فرآیند مذاکرات، تحریم ها را یک کاسه می دید، اما در واقع آنچه در برجام آمده، همه تحریم ها نیست و اعضای شورای امنیت در قطعنامه ۲۲۳۱ جایگاه بخش مهمی از تحریم ها را مستحکم کردند.»
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر: